1. Umlungu angathungwa isicoco
– Kusuke kufungwa. Uma umuntu ethi into ethile ayisoze yenzeke usebenzisa sona lesi saga. Incazelo yaso iyefana neyesaga esithi “inkomo ingazala umuntu”
2. Wande ngomlomo kuhle kwesiqebetho
– Wande kakhulu ngokukhuluma kepha uma sekuyiwa ekwenzeni uyahluleka. Isiqebetho kushiwo iskigi
3. Wakhahlelwa yihhashi esifubeni
– Akakwazi ukugcina imfihlo. Watshelwa into ethile uhamba eyifafaza kubo bonke abantu .
4. Unyawo alunampumulo
– Umuntu kudingeka aphathe kahle abanye abantu ikakhulukazi abakofika noma ngithi izivakashi ngoba ngelinye kuyohamba yena .
5. UZenzile kakakhalelwa kukhalelwa uZumekile
– Umuntu owenza into emfaka enkathazweni ngamabomu angeke aluthola uzwelo oluqhamuka kwabanye abantu .
6. Abantu abayi ndawonye bengemanzi
– Akuvamile ukuthi abantu bavumelane ngemibono . Bahlezi benimibono ehlukile. Abanye bandose baya lena , abanye nabo baye le.
7. Akukho qili lazikhotha emhlane
– Angeke uhlale wenza okubi kwabanye kukulungela, uyoze uhlangane nontanga yakho ngelenye ilanga.
8. Akusilima sidlebende kwabo/ Asikho isilima esindlebende kwabo
– Ngisho umuntu engaba mubi kangakakanani ngezenzo kodwa abakubo bayohlezi bemthanda .
9. Ingane engakhali ifela embelekweni
– Uma unenkinga kudingeka uyibikele abanye ukuze bakusize ukuyixazulula. Uma uthula iyokucindezela kakhulu leyo nkinga.
10. Inyanga kayizelaphi
– Noma unalo ulwazi lokwenza okuthile kodwa kudingeka ucele usizo nakwabanye bakulekelele.
11. Isisu sesihambi kasingakanani,singange nswana yenyoni
– Ubosipha ukudla isihambi ngoba size sikuqede ukudla kwakho enqolobaneni.
12. Inhlambi yamanzi ifela emanzini
– Umuntu ufela kulowo msebenzi awenzayo ,kungaba umsebenzi omuhle noma omubi
13. Umlobokazi uhamba esagcobile
– Umuntu uma ehamba esuka endaweni abekade ehlala kuyona, noma eshiya umsebenzi ebakade ewenza ,makahambe kusekuhle abantu besamthanda .
14. Amaqili kawahlali ndlininye
– Abantu abazibona behlakaniphile angeke bahlalisane endlini eyodwa .
IZAGA EZAPHATHELENE NEZILWANE
1. Indlovu idla abasondezeli
Abasondezeli ngabantu abasondelene kakhulu nomuntu omkhulu. Kungama inkosi ,umphathi wenkampani,umengameli wezwe njalo njalo.
– Lesi saga sichaza ukuthi abantu abaseduze nomuntu omkhulu yibona abazithola sebesezinkingeni.
2.Umkhumiso usulingene izintondolo
– Akusekho lutho oluphuzwayo noma oludliwayo. Okusasele kuyodliwa ngabantu abadala
3. Inkomo ingazala umuntu
– Ngeke yenzeke leyonto
4 . Ababulali benyathi balala ucwayimbana
– Kunabantu abazenza izilinyana kodwa bebe behlakaniphile. Obobexwaya abantu abanjalo.
5.Ayinyonki kabili
– Ungangikhohlisa namuhla, kodwa kusasa ngeke usalunga.
6. Akukho nkwali yaphandela enye.
-Indoda nendoda iyazisebenzela , ayikho indoda esebenzela enye indoda .
7 . Ayikho inkomo yobuthongo
– Uma uyivila uthanda ukulala ngeke ube nalutho empilweni .
8.Ingwe idla ngamabala.
– Izenzo zomuntu ezinhle ezimenza athandeke kubantu noma emphakathini.
9. Ayihlabi ngakumisa
– Ungamethemba uma umbuka kodwa uma sekwenziwa uthole ukuthi akakwazi ukwenza lokho okudingeka ukuba akwenze.
10. Akuzinyane lemvubu ladliwa izingwenya kwacweba iziziba.
– Akekho umuntu oke abulawe ngomunye umuntu kuthuleke nje kungaziwa ukkuthi wabulawa ngobani.
11. Akunyoka zakhwela zingenanyawo
– Awukwazi ukuthola impumelelo ngaphandle kokujuluka, kudingeka usebenze kanzima ukuze uphumelele.
12. Ingwenya idlela emsingeni
– Ubohlonipha omakhelwane noma umphakathi , ungenzi okubi phambi kwabo.
13. Inkonyane ithuka isisinga
– Ukwenza amaphutha ngesizathu sokuthi lokho osuke ukwenza awukajwayeli ukukwenza noma uyaqala ukukwenza.
14. Igwababa like liphathe umgobo unhlonyile ahawuke
– Kuyenzeka ukuthi ukuba umuntu ongelutho abenento umuntu ongcono angenayo. Lowo muntu ongcono agcine eyihawukela afise ukuba nayo naye
15. Isithukuthuku senja siphelela eboyeni
– Konke akwenzeyo akubongwa futhi akunconywa ngisho noma kukuhle kanjani
16. Uve isisila salo
– Ukuxwayisa umuntu owenza into ezunuye imfake enkingeni, noma imlimaze
17. Izwibela ladla indlovu
– Into encane eyedelelekayo ingaba yingozi kuwe ,ikulimaze
18. Inja yokuhamba ibindwa uqhotho
– Uma ungumuntu othanda ukuhamba , uwehla enyuka njalo, iyoze uzithole ususenkingeni ngaokhu kuhamba kwakho.
19. Ikhotha eyikhothayo engayikhothi iyagwaphuluza
-Umuntu usiza lowo aye athole usizo kuye , lowo ongakaze amsize umshaya indiva .
20. Inkawu idlala ngesikhwebu
– Lento anayo ayimfanele neze. Bakhona abangcono kubaye engabafanele
21. Izalele ethekethekeni
– Akusekho lutho oludliwayo noma oluphuzwayo sekuphele du
22. Umvundla ziwunqanda phambili
– Uma ungumuntu owenza okubi kwabanye abantu nawe uyoze ubathole ontangayakho abayokwenza into efanayo
23. Inkukhu isinqunywe umlomo
– Akusekho angabe esakusho ,usehlulekile ukuzivikela
24. Iyagodla nxa igqulwa , yehlise nxa inxenxwa
– Uma ucela usizo komunye umuntu kudingeka ukuba uncenge , uma ungancengi ngeke uluthole lolo sizo
25. Kubhaxulana oxamu
– Kushiwo uma abantu ababili bethandana, bobabili bebabi , kungekho omuhle phakathi kwabo.
26. Imbuzi ilele phezu kwezinyane
– Umzali usuke evikela ingane yakhe ezenzweni zayo ezimbi.
27 . Inkonyane yomgakla yeqa lapho kweqe khona unina
– Ingane yenza izinto ezibona zenziwa umzali wayo. Kungaba ngezimbi noma ngezinhle
28.Ngumhlambi kazelusile
– Bayazenzela nje ekhaya . Akekho obabhekile .
29. Inkunzi isematholeni
– Abaholi bakusasa basezinganeni ezikhulayo
30. Ikhaba abayisengayo
– Into yonakala ngisho noma yenziwa yilabo asebajwayele ukuyenza . Incazelo yaso iyefana neyesithi ” Nelengqwele nalo liyopha “
31. Imamba iyazichobozela amaqanda ayo
– Umzali uyazikhulisela izingane zakhe
32.Ikati lilele eziko
-Akukho kudla lapha ekhaya. Ibhokile inkemane
33. Imbuzi igudla iguma
– Kushiwo umuntu ofuna usizo kwabanye kodwa engaphumeli obala asho lokho afisa ukukuthola kulabo bantu
34. Imbila yaswela umsila umsila ngokulayezela
– Uma uthanda ukuthumela noma ukwenzelwa ngeke ube nalutho empilweni.
35. Ibuzi laziwa umlaleli
– Ukuze wazi ngento ethile kumele uzihluphe ngaleyonto. Uma ungazihluphi ngeke uze wazi
36. Inyoka ayishaywa isibili ikhanda lingakabonwa
– Ungabokwenza into engase ibe yingozi kuwe. Ubobheka kuqala ukuthi abukho yini ubungozi.
37. Inhlwa ayibanjwa ngekhanda
Kuxwayiswa abathanda ukugagamela izinto
38. Akujojo owamila isisila wabonakala
– Umuntu owenza okuhle akuvamile ukuba anconywe ngemisebenzi yakhe emihle. Abantu bayishaya indiva imisebenzi yakhe emihle.
39. Umswane wembabala awungeniswa ekhaya
– Lesi saga sisetshenziswa kakhulu uma kuayalwa insizwa eganwayo. Sichaza ukuthi ungaziletheli into engase ibe yinkinga kuwe
40.Ithi ingangcuthuka isisila ihlekwe
– Umuntu omi kahle uye ahlekwe uma esehlupheka noma izinto sezingasamhambeli kahle
41. Ithi ihamba idle idaka
– Umuntu uyahlupheka ekuhambeni , uma eselambile udla nanoma yini ayinikwayo
42. Akungwe ingenabala elimnyama
– Noma umuntu engaba muhle kanjani kodwa unaso isici esibonwa nguye wonke umuntu. Kubuye kuthiwe ‘ Akusoka lingenasici”
43. Uxamu uthukela esizibeni
– Lesi saga sitshenziswa makuphuzwa utshwala. Phuza ngamandla wethu kungaze kufike abanye
44. Akunsimba yazuza ibuzi ngokuhlala
– Ngeke uthole lutho ngokuhlala nje ungenzi lutho. Kudingeka kubenento oyenzayo ukuze uphumelele.
45. Wakhahlelwa yiHhashi esifubeni
– Uyahluka ukugcina imfihlo
46. Inkomo enomlomo ayinamasi
– Umuntu owande kakhulu ngomlomo ezincoma ngalokhu nalokhuya uvama ukuba yisahluleki
47 . Inhloko idlelwa ebandla
– Uma unenkinga kuyaye kube kuhle ukina leyo nkinga yakho uyethule kwabanye kuxoxwe ngayo, kutholwe isixazululo. Kubuye kuthiwe ” Injobo enhle ithungelwa ebandla”
48. Enethunga kayisengeli phansi
– Akulungile ukuthi umuntu enento ethile bese leyonto ithathwe ngabanye abantu bazisebenzisele yena asale ehlupheka.
49. Umbala uchacha enkonyaneni
– Kulula ukuba ukuthi ingane izalwa ngabazali abanjani uma ulandela ukuziphatha kwayo.
50. Uchakide uhlolile imamba yalukile
– Akukho muntu oqaphile. Ngakho- ke abasele bayazenzela nje , bazenzela umathanda .
51. Ithole likhula namafutha alo
– Ingane ikhula nezenzo zayo. Kungaba ngezimbi noma ngezinhle
52. Imfene igijima emini
– Kusuke kukhulunywa ngendawo lapho kwande khona abathakathi
53. Inzimakazi izala ilungakazi
– Kuyenzeka umzali azale izingane kodwa lezo zingane zingamfuzi ngezenzo
54. Kubaleka ehlatshwayo
– Uma umuntu ezithola esengozini kudingeka enze imizamo yokusindisa impilo yakhe.
55. Inkomo isengwa ngoyaziyo
– Ukuze into eyenziwayo ilunge kudingeka yenziwe ngoyaziyo ukuze isheshe ilunge.
56.Inkomo enhle ilala ehlangeni
– Umuntu uyayejwayela indawo lapho aye afike athole kuyo ukuphatheka kahle,ahlale kamnandi , anethezeke.
57.Inkomazi ithotshwa ingakazali
– Izinto masenziwe isikhathi sisekhona,sisavuma
58. Ithi ingadla ithambo yejwayele
– Uma uyajwayela lapho aye athole khoma usizo. Njalo uma edinga usizo uye angesabi ukubuyela ayocela olunye usizo.
59. Ayikhonkothi nethambo
– Uma kuphuzwa utshwala akukuhle ukuba umuntu athathe ukhamba aluphakamise bese equbeka nenkulumo ukhamba kusezandleni
60. Inkunzi iyazibeka
– Izenzo ezinhle zomuntu osemncane ezinhle yizona ezimenza abengumuntu ohloniphekile ,athandeke emphakathini
61. Uchakide usiheha ngesibhelu isikhukhukazi
– Ukuze uthole okuhle komunye umuntu kudingeka ukuba nawe umenzele ukuhle lowo muntu ukuze naye akunike okuhle.
62. Zibanjwa zisemaphuphu
– Ingane iyalwa isencane
IZAGA EZIPHATHELENE NEZITSHALO NEMITHI:
1. Umzungulu ubopha womili
– Ungamedeleli umuntu ngoba umbona ebuthakathaka engenawo amandla
2. Awumbiwa ndawonye
– Amasu namaqhinga okwenza into eyodwa awefani .
3 . Ameva ayabangulana
– Abantu bayasizana . Omunye uthola usizo komunye ,omunye naye aluthole komunye . Kubuye kuthiwa ” Izandla ziyagezana”
4 . Umuthi ugotshwa usemanzi
– Ingane kudingeka ifundiswe ukuziphatha kahle isencane ukuze ingabi umdlwembe uma isikhulile. Siyefana nesithi “Zibanjwa zisemaphuphu”
5. Umthente uhlaba usamila
– Ingane ikhombisa izimpawu zalokho eyoba yikhona isakhula nje ,isencane
6. Amathanga ahlanzela abanganemabhodwe
– Kuyenzeka ukuthi umuntu abe nenhlanhla yokuthula izinto ezinhle kodwa yena engazihluphi ngazo lezo zinto .
7. Liwashaya evuthiwe
– Kuyenzeka ukuthi into eyenziwayo ivele yonakale nje ekugcineni ,abantu sebethembile ukuthi isiyalunga.
8 . Induku eqinile imila esiweni
– Into enosizo itholakala kanzima . Ngeke uyithole kalula nje
9. Inkovu iphuma ethangeni
– Ingane iye ifuze abazali bayo ngokwenza izinto
10. Umvunisi ubuya nengqobe
– Ungangeni ezinkulumeni zabantu ngoba ngokwenze njalo ungazithola sewusenkingeni
11. Umthathe uzala umlotha
– Umuntu ohloniphikile ,onemisebenzi encomekayo kuyenzeka azale ingane engumdlwembe ,futhi eyisahluleki
12. Insema isimi ngokhande
– Kushiwo umuntu osehlulekile kulokho akade ekwenza . Kwesinye isikhathi kusho ukuthi usedalulekile , lokho abekwenza sekubonwa yinoma ubani.
13. Ibele lendlela kalivuthwa
– Umuntu ohlala eohazanyiswa kulokho akwenzayo akabi nayo impumelelo.
14. Kalathenjwa ikhaba
– Uma wenza into ethile ungakhohliswa izimpawu zokuthi isiyalunga. Kungenzeka yonakale ekugcineni
15. Uthanga luhamba ngomnyombo walo
– Ngabantu bozalo lwalowo mndeni okufanele bakhulume , badingide izindaba zomndeni .Ngokunjalo ifa nefa lidliwa ngabozalo lwalowo mndeni
16. Imbewu ihlalela ihlanga layo
– Uma kukhona okudinga okwenziwa,lokho akwenziwe ngisikhathi sakho.
17. Kubhulwa olwakwasilima uphoko
– Umuntu uzithulele nobukeka edelelekile abantu bayaye bazenzele umathanda kuye
18. Isihlahla sifa nezimpande zaso
– Kuvamile ukuthi uma umuntu esefa konke okwakhe kusale kumlandela.
19. Inhlwanyelo ithekelwa kubangane
– Uma udinga usizo lucele kubangane, izihlobo noma kulabo abawusiso kuwe
20. Kufa khaba kufe mqumbi
– Ukufa akukhethi. Kuthatha abadala kuthathe nabancane
21. Injalo iphuma edunjini
– Ingane iyamfuza umzali wayo.
22. Kugawulwa owaziwayo
– Umuntu owaziwayo nophumelele emphakathini abantu bayaye bamfele umona . Abanye bafise nokumlimaza
Ngyanibingelela ngiceda ukwazi ngomlando nezi thakazelo zakwa Dube
Imnandi lento engiyibona lana, ukwazi ukudlala ngenkotha kudideke abazuli,
Nami ngizocosha ngibekele abantwana bami.
Ngyabonga, niqhubeke nzalo nalomsebenzi omuhle kangaka.
Imnandi lento engiyibona lana, ukwazi ukudlala ngenkotha kudideke abazuli,
Nami ngizocosha ngibekele abantwana bami.
Ngyabonga, niqhubeke nzalo nalomsebenzi omuhle kangaka.
Muhle lomsebenzi uyahlomisana
Wena weSilo
Isandla sidlula ikhanda banewethu. Mide imibele yenu ilingene ibandla.
Ngifina izaga zazincwadi yengane isesibhedlela ngenxa yokudla ukudla kwesikole