Izibongo zeSilo uDingane ka Senzangakhona

INyosi ::uMagolwana kaMkhathini Jiyane

UVezi uNonyanda uMgabadeli

Owagabadel’inkundla yakwaBulawayo


Odonswe ngezintab’ezimakhelekethe

UVezi wakwaSimangalunyawo

UMbombosh’omnyama

UVemvane lukaPhunga noMageba

UVemvane olumabal’azibhadu

Ngibe ngiyalithinta lwahwaqabala

LunjengoPhunga waseBulawini

LunjengoVuma kubangoma

Obuz’amanz’eMbozamo andukuwela

Amanz’eMbozam’;osal’ebabaza

Owel’iMbozamo ngumtakaJama

Wawel’iMbozamo kwash’iziziba

Ebegez’uDukuza neNkinsimana

Beyigeza bebheke kithi kwaZulu

Nanamuhlanje abanini beMbozamo

basamangele

Kumangel’uManqondo wakwaShiyabanye

Kwamangala uPhampatha wakwaNkinsimana

Isizib’esiMavivana Dingane

Isiziba esinzonzo sinzonzobele

Siminzise umuntu ethi uyageza

Waze washona nangesicoco

Ngobucoco ngimbonile

Ubephuma laphaya kwaSodlabela

UNgama yena waseMaphiseni angavuma

Uqambi lankomo

Ukuba zilahlekile

Ziyakufa uMdlebe kwaSoshangane

Ezinye ziseMatikhulu

Ezinye ziseMkhumbane

INkone ethi isenkone kwephuk’isihlalo

UGwebhesh’ongamanz’okuhlalela

UNomashikizela

Umashiyimpi yakhe

UMziziny’ungamathunz’ezintaba

UFipha luyindlov’enamanxea

ULuhlaza lwangayinyongo yenyamazane

UMhlophe owakhanya ukusa kwadabuka

Wangangabazigeli bakwaMavela

Ababezingela izimbongolwana

USela lintongande lawoBaleka

Lithabathe umshiza lawetshatha

Liyakugalela ngawo emaNkenganeni

INdlov’ekulala kungqwambayiya

Ezinye ziyalala ziyathokoza

UMvusi omnyama wawoSikhakha

Ovusel’abantu ukuhlatshwa

INkom’ekhal’osizini kwaNhlapho

Umlomo yawubhekisa kithi kwaZulu

Izizwe zonke ziyizwil’ukulila

Yezwakala kuNhlapho kwaMlambo

Iye yaziwa ngamaNtungwa akwaSokhumalo

AmaNtungwa odwa esab’ukumehlela

IZichwe uVezi azimhlabanga eya phambili

Zalibala ukumbuka izinyawo

Zathi ziyakumhlaba esegoduka

Kuth’esegoduka zase zilibele

Ukubamb’izingxangx’emfuleni

Bantu ninemihlola ngaseNsingweni

Gijimani niyotshela  abakwaMashobana

Nifike nithi lukhulu luyeza luyanyelela

Silufanisa noNdaba wawoBayeni

Silufanisa noPhunga noMageba

AbakwaMashobana belelesile

Bazibukule itshe linemamba

Sebejiyelwe nokulisibekela

Ohlangane nodwendwe lwamaQhikiza

Wadla uNginani kuMakhosazana

Wadla uNgiyalile kuMakhosazana

Wadla uNozipholo engowaseNdinaneni

Wadla uNtasane noNozinyanga

kwaMashobana

Wathi bayobona inkundla

yakith’eMgungundlovu

Wadla uMahabulangweb’isashisa

kwaMashobana

Wadla uNsizwazana unina kaMzilikazi

kwaMashobana

Wadla uKhwababa-esambath’impaka

kwaMashobana

Wadla uMlomodlelememaveni njengembuzi

kwaMashobana

Wadla uMhlane beleth’igudu kwaMashobana

Wadla uMlomo wezinqaba kwaMashobana

Wadla uGundane kumitha kwaMashobana

Wadla uNkomo ikulala kulukhuni khona

kwaMashobana

Ngikhuluma nje nanamuhla

Akuphekwa kwaMashobana

UMashewulana ongazembe loMlungu

Ubengababele lutho kwaMashobana

Ubeyocel’inkwelo eMhlahlandlela

Ethi kumbe bangamtsheleka

Isihlangu sikaMzilikazi

Sasal’entaben’ende yeMpama

Sesiswele nendoda esithathayo

UMancwaba wezwe lamaphethelo

Lona lincwaba emikhemezelo

UVezi bath’umoya mnandi

Ngokunuk’inyama

UBhungebhu ongaboya bengonyama

UVezi uyadla’umhlane uvele

Ngokuswel’iqoq’elimsithayo

IZibuko likaNdaba

Elimadwala abushelelezi

Lashelel’uPiti nendodana

Owadla uPiti kumaBhunu

Wamudla wamshwabadela

Odle uMzibhelibheli kumaBhunu

Wadla uPhuzukuhlokoza kumaBhunu

Wadla uHwahwini kumaBhunu

Wadla uJanomude kumabhunu

Wadla uJanejembuluki kumaBhunu

Wadla uMazinyansakansaka kumaBhunu

Wadla oSisini kumaBhunu

Wamfimfitha wamkhafula

Wathi bayababa kabananyongo

Kabanamehlo

Wadl’iMihloph’emibili

Omunye kunguPiti

Omunye kunguNoziwana

UMkhwamude wangisik’isilevu

Usungulo lwangithunga impumulo

INdiha lebabayo enjengebhaha

Sona simababa kuMahashanga

UVezi ngimfumene bemzila

Ngafike ngamudla

Kanti ngizifaka iloyi esiswini

Vezi!

Kof’abantu

Kosal’izibongo

Yizona zosala zibadabula

Yizona zosala zibalilela emanxiweni

UJonono ongantonga yezulu

Ibhaka lamanzi lawoNdikidi

Lisibekel’izinkomo zamaSwazi zanyamala

NoNgwane kaZikode wanyamalala

Ofingq’amehlo ethunzi lentaba

Wangangabazingeli bakoNogenya

Abazingel’izimbongolwana

USobathintela !

UMalamlela !

Owalamulela abafazi namadoda

Walamulela izintombi namasoka

IMbuzi kaDambuza benoNdlela

Abayibambe ngendlebe yabekezela

AyinjengekaMdlaka ngaseNtshobozeni

Yona ayibambe ngendlebe

Yadabula yaqed’amadoda

Obhambathe iNgome iphezulu

Izinkomo zikaBheje zaphuma zamlandela

Ziphume zinqini zonkana

Wadl’Mabhede kwelikaBheje

Wadl’uNgazana kwelikaBheje

Wadl’uMabelengiphela koNtshosho

UPheqe ongakumana kwamaqhikiza

UMsuthu owadla izinyosi zemukela

Abanye bezidla ziyazalela

UVezi owadl’ezivezayo emaZimeleni

Owadl’ezikaMananga nezikaMandeku

Wadl’ezawoMagcekeni kwaNonkokhela

Wadla nezasoPhondweni emaZimeleni

IDingwa lezinkomo zawoButhikazi

NezawoNomaphela

UBhaxa liyakhula

Bayasola baphathela

NabawoNoqongqo nabawoDladlama wakwaMajola

Ithole elinsizwa lakokaDonda

Elihamba liwakhahlela

Amanye amathole

Izingazi zaphuma ngezimpumulo

Ngoba lakhahlela elakwaBulawayo

Lakhahlela uMagaye kwaDibandlela

Lakhahlela uNzwakele kwaKhushwayo

Lakhahlela uMadlanga wasEkuvukeni

UMakhonjwa ngendololwane

Konj’imininwe izakukhomba abanjani

UMshingili ongaziNdlovu

Zihlatshwa ngabanini mahlanga

Obeyaye ngapho wabalekelwa

Ngokuswel’iqoq’elimsithayo

UMkhont’owadum’ekuseni eSwazi

Wadl’uNdomba induna kaMswati Swazini

Wadl’uGebhuzizulu ezinduneni zikaMswati

Wadl’inceku kaMswati uNdibindwane

Edl’iminkantsha

Wadl’uNzimanzana eLudidini

Wadl’uHhohho eSwazini

Wadl’uSiphika eSWAZINI

Wadl’uPhambana nabahluzayo

Wadl’uNoziwawa

UBhelekeqe ungayinkomo ekHALIMAYO

Kungathi bayibangile nabakwaZulu

Umpha nkomo inabele

Umgud’ungazindlelaeziya eNhlangeni

Sigquma khuluma bawuzwe umoya

Abasezitheni nabasemakhaya

USigquma kakhulumi kanamlomo

AkanjengoDlondlwane lwakithi kwaBulawayo

Lona olwaqed’umuzi ngokunkenkeza*

Owamemez’amaNTUNGWA akwaSOKHUMALO

Kwasabel’uMdleleni kwasabela uMakhatha

UMalunguza izindonga kandukuwela

Ogeze izandla zaze zomel’eBandla

Ngokuba nhliziyonhl’emadodeni

INzima leyikwena koMkhumbane

Khona kwena kungafakwa lunyawo

Ugaga ngamanzi angawes’umlomo

Amanzi odwa asal’ebabaza

Mlung’ungapheshela komfula

Omunye enganeno

KukaMpehlela noMaqhwakazi

UNdaba ungithume phezulu

Ngabuya ngaqangqatheka

Ngalala ngidlile nangakusasa

Nangolwangomhlomunye

Gijimani ngazo zonke izindlela

Nime phezu kwamadwala

Niyobikela uNsimbini noMahlakeza

Ukuthi kabamazi uVezi

Ukuthi yiNsizwa kubi

Angahl’athathe isihlangu

Asihlom’umgobo

Ame ngasemnyango kwaMpikase

NakwaBhibhi kuze kuse evevezela

Engasalalanga nabuthongo

Idadane belimzimba muhle*

Nangendlala enkulu

INdlandlama yakithi eMgungundlovu*

Inkone evele ngobuso eMantiyane

Yadla ezawoGuluzana kaManaba

Uvivi lungamnyama wokusa

Uyishaye iziyingi

Phesheya kweMpofana

Kwasabel’uSithungu noSithulu

Bathi zishaye ngezelongwe

Zibizwa yinduku yeThusi

Yakithi eMgungundlovu

UPhondo lwendlovu uMashiqeka

Belushiqel’Mandlanga ngasoFasimba

Inhlabathi yoNdi noKhahlamba

Ngifice abakwaMalandela beyihlela

Nami ngafika ngahlala phansi ngahlela

ISilwan’esibanga izililo

SakokaMlilela

Samxosh’uMzilikazi

Sayombeka lapho ilanga

Lingashoni khona

Wadl’uNkayishana kaMashobana

Wadl’uNokufa emakhosikazini

kaMzilikazi aseNsingweni

Wadl’uNothando emadodakazini

Ezigodlweni zikaMzilikazi

Wadl’uNozinhlwathi inkosazana kaMzilikazi

Wadl’uNomabhunu kwaMashobana

Wadl’uNomabhudle kwaMashobana

Wadl’uDambuza-mthabathe

Ezinduneni zikaMzilikazi

Wadl’uDumaphansi ezindneni zikaMzilikazi

Wadl’uDidiza ezincekwini zikaMzilikazi

Wadl’uNdengezimashumi

Ezincekwini zikaMzilkazi

Wadl’uMginqilizana kwaMashobana

Wadl’uGolela kwaMashobana

Wadl’uChachaza kwaMashobana

Wadl’uPhuzukuyekela kwaMashobana

Wadl’uNkomedlemeveni kwaMashobana

Weza nesibhoma sikaNomanhlala

Alidume!

Alidume leyame ngentaba

Aleyame ngoMpehlela noMaqhawakazi

Ophendule onyana bezindlwana

Ubhungebhu ongaboya nengonyama

Yona ibineziyephunga nasemlenzeni

Ntong’enzimande  uMalamlela*

Ntong’enzimande ngokushaya amadoda

Uze noNolube ezinyangeni zaseSwazini

Uze noSamvu ngakubaLondolozi ngaseSwazini

Udl’uMthunz’ohlalabaLondolozi

ngaseSwazini

Uthathel’uThekwane ezalwa nguSobhuza

Uze noNomaphela waseNtabathweni

Uze noNgiyaphela wakwaGcwensa

kwaMagonondo

Ngqongqo yemikhonto ibang’izililo

INkomo eyabuya yodwa kwaSoshangane*

Ezinye ziyokufa umdlebe

UNjunju weziTholatholi

USimakade saMakhosi

USomnandi wami

Woza ngang’umlomo

Ngingaze ngisale

Ngibenomngandeni

IHwanqa eladl’amanye amaHwanqa*

Ngoba ladla uPiti kwabaseMgungundlovu

UKlebe ukwehla kwezikaMagaye

Uth’eseMhodi wanyamalala

Unyamalala ngakhona uKlebe

Ubengenaso isiphuku sokwembatha

Sasisele kwaMashangisa

Wayembethe ubuyiyane bezinyoni

Wadl’uZihlandlo kaGcwabe

Ethi ukuwela ukweyama

Wadl’uMashukumbela kaGcwabe

Eth’ukuwela ukweyama

Wadl’uMagaye kaDibandlela

Eth;ukuwela ukweyama

UBhelekeqa ongankom’ekhalimayo

Kungathi bayibangile nabakwaZulu

UMpha-nkomo yenabele

Ngoba uVezi

Ungiph’izinkomo zifana zonkana

Nyakamumbe uVezi

Uzakungipha neph’qithole

USingqungu kakhulumi kanamlomo*

KanjengoShaka

Yena waqeda umuzi ngokunkenkeza

Amanzi kaMalinga abeyiziwolokohlo

Abenjengawo awakwaBulinganto

Wona abengesiwolokohlo

Mnguni ngubande nakwesendlovu

INkonyane ekhwele phezu kwendlu bayihawuza

Kwangalokhu bahawuza ezawonina

INtandane kaMphehlela noMqhwakazi

Evele uMkhindi wanyamalala

UMjele ogubaze amadlebe

Emva komuzi waseZimpukaneni

Izinkomo zaphuma zamlandela

Ungangisiza Madlokovu

Uye kwaMthanuntengayo

Utshani bakhona kabushi

Busala iminyele

Langa phuma bakothe abakwaZulu

Abezizwe kodwa bazokubalekela

INsukamini yakith’eMgungundlovu*

Bayizwa ngendaba

INsukamini bayakhela imikhanyo

Nabasezitheni nabasemakhaya

Dada lodudu nothobothi

Gijimani ngazo zonke izindlela

Nibikele uMancaka noNxumalo

Nithi uVezi mhlanzeni izinyawo zonakele

Uliyekil’ebeliwel’aBantwana

Phond’olumnyama lwakoKhubazi

Ludl’uMxhamama kaSoshaya eZibisini

Ludl’Ntendeka kwaDlangezwa

Ludl’uNxazonke ezalwa nguMbhengi

USilwane vukel’abant’ekweneni

USilwane ubeyinduna kwaGibixhegu

Uze noMdlaka eNtshobozeni

Tshelani uSiphingo kwabakwaHlengwa

Nith’iZilo zikaJama zibulelene**

EsakwaDukuza nesakwaKhangelaqha

Mngun’unabele nakweseNdlovu

Munt’onesihlobo eSichasheni

Gijimani ngazo zonke izindlela

Niyobikela uMthezuka eSichasheni

Nithi igama likaMagugui

UMthezuka kaliyeke

UMagugu ngowakith’eMgungundlovu

UManyelela ongantomb’iyesokeni*

UManyelela njengevezimanzi

Uyajabula mfazi waseNsuze

Wen’oyakubon’uManyelela

Eyakubulal’izitsha zaseNdinaneni

UMthakath’osibindi*

Simnyama nakwabakaYise

Uze noMhlangana kwabakaYise

Uze noMgqojama kwabakaYise

Uze noMdungazwe kwabakaYise

Uze noSomajuba kwabakaYise

Uze noSophane kwabakaYise

Uze noMfihlo kwabakaYise

Uze noNxazonke ezalwa nguMbhengi Elangeni

Uze noZikhungweni ezalwa uMbhengi

Elangeni\Uze noMkhweco ezalwa nguDubo Elangeni

Kazi wenzani ngasElangeni

Uze noNqetho ezalwa nguKhondlo kwaQwabe

Uze noNgwadi ezalwa  nguGendeyana kwaQwabe

Uze noSomponjwana kwaQwabe

Uze noKhawuze kwaBhekanyawo kwaQwabe

Uze noNwakele ezalwa nguKhushwayo

Uze noNogele ezalwa nguKhushwayo

Uze noNgiyaphela ezalwa nguMandeku

Ujulubez’amathaf’akulungele

Ogudl’amahlathi engayi kuwo

Ogedle iNtumeni wagudla iShowe

Uvunulela ezingunjini zomfula

Wesaba izinto zakho

Zingaze zemuke namanzi

UDledle ongankomo zecala

Zona zimabuya nasekwalukeni

Inkom’ezungez’umuzi nangezinyembezi

IMamba eyath’iphansi yayiphezulu

UMjikiza ungamashoba eziNyathi

Uze noGaqa ezalwa nguMendameli

Uze noZikhawu ezalwa nguQumbumbethe

Uze noNondaba ezalwa nguDubo

Uyithathe wayaba oDlambedlwini

Wamhahabuza uSigwebana ezalwa nguMudli

Wawel’iMfolozi esegijima

Uye wayibuthisa eMahlabaneni

KuMkabayi ezalwa nguYisemkhulu

Uwele ngomnyama eMahlabaneni

Izalukazi zakoPhuthule

Zayithwala iminqwazi

Uwel’uSuthu ngezinyembezi

Uyakubuthisa koMagonondo noMyando

Udabule kwaNtabakayikhonjwa

Izichwe zayithwala imililomo

Kwabathi, ‘Qha, bo bo bo bo bo bo !’

Izimpangele ziyawulabalabela

Uzulu ladum’ekuseni

Ladum’ekhaya

Umnyama wendlu yakoPhuthile

Ukhethelwe zimbongolwana phezu kweGwa

Udabule kuLubisana esegijima

Uhambe ngokhalo lwamathafa

Lukadedangendlale

Waye wayiuthisa oBhalule

Uth’ephuma oBhalule

Waye walal’eNkuthu

Waye wawela eBulinga kwaMzilikazi

INyok’eqoph’umqala yashiya isibili

Yathi izoqedela ngomhla izovela

Insimu ethi ukuvuthwa yaxholoba

Yathi ukusuka

Zayidl’amanhla zayishiy’amazansi

Unkomo zinezisini emlonyeni

Zinqundeke ziyokuphuza eMhlahlandlela

UMgabadeli onjengebhubesi

Odonswe ngezintaba ezimakhelekethe

Injonjololo engaziziba zolwandle

UVezi uMaphakamela**

Owaphakamela iNkunzi yakwaBulawayo

UQhamana!UNdabende wamakhanda

USigongonono esinkabi legodla

Ebikhetha iziqhozana kungezakoYengwa

Indab’engiyizwe ngikude

Engiyizwe  ngisoBonjeni lwezinyathi

Ngabheka emuva

Ngajiyelwa lapha ngiya ngakhona

Ngendaba kaMbopha benoNkunziyendlovu**

UMzaca ongwegwe

NgokaMbopha benoNkunziyendlovu

Othukuzelwe futhi eMahlabaneni

Bawufihle nami ngaze ngathanda

Bathi bayogalela ngawo kwaBulawayo

UDingana omnyama ngabomu

Ukhanya phakathi kukaFojisa

benoNomagoma

Impunga engene ngamahlashana onkana

Kanti ibiyobulala umuzi kungokaGendeyana

Ungezwa bethi ”Dlula ! Dlula! Pheqe

kaNdaba!”

Kanti basho oVemvaneni

Ngemuva kwakho bakugodlele

Amaklwa kanye nezinqindi

Odazule kuZulu umfo kaNogandaya

UZulu wabaleka wabhangazela

Ukuma kweqhawe lethuka iNkosi

Ukuma kweSilo sethuka esinye iSilo

Ukuma kweZilo ziyethukana

INkonjan’ebuwaba busephikweni**

Engenjengazinkonjane zasendlo

Zona zibuwaba buseqolo

INhlendla yeThusi kaMjokwane

UMbomb’oye wakhanya

kuMsalela kwaNxumalo

UHlahla lomnqawe neloMqokolo**

Bathi ukulivuna kwabo balihlohloloza

UMsontane ongambo yomnxeba

Ngisho ngamazwi

Abakusontela wona abakwaZulu

Mdingi kaMpikase

USo linkonyeni zabantu

Induku emnyama kaPhunga noMageba

Eyasha amanzi kwavela udaka

Emuva kodaka kwavela izinomo

Untakantinsi zinqwamene phezulu

Angiqedi nezophuka iphiko

USomkhanda ngokubakhandanisa

INyoni kaMahube uMashulubeza

UShikila limuva muhle

Unkomo zimakhekheba

Ngokuhamba zihlala

IJaha elinamandla nasemandleni

UZul’libeth’izihlambi

ULanga laphuma endlebeni yandlovu

Nyakamumbe liyakuphuma kweyeNgonyama

Yaminz’iNdlovu!

Ulibinda Zul’eliphezulu !

Ulibinda Ngonyama !

Ulibinda Silo !

Ulibinda Ndlovenkulu !

Tags:
Umbhali: Bongukholo Khumalo