Gwala

AbakwaGwala
Abantu bakwaGwala baqhamuka enhla nezwe njengabo bonke abeNguni. Babeyingxenye yesizwe sakwaDlalmini ngesikhathi kufikwa eHlathini likaDlamini ePhakwe kuqhanyukwa ngaseSwazini kade kufdukwe uZulu wonke esuka eNkabazwe yeZwekazi iAfri lapho sekuyiSudan khona. Kwathi -ke sekwehlukaniselwana izindawo abkwaGwala banikezwa indawo eseduze kwentaba yasoPhisweni enhla kwesizwe saseMakhabeleni buqamamana nesizwe sakwaDlamini. 
Laba bantu bakwaGwala badatshulwa nguMphephethe okwathi ngenzalo yesende lakhe kwadaleka isizwe saseMaphephetheni. 
UMphephethe wazala indlalifa yakhe uGwala owazala abakwaGwala. UMphephethe kwezinye izindlu wazala oVilakazi noNzimande. NguGwala owaba inhloko yawo wonke aMaphephethe.  
UGwala wazala uNombanjwa owazala uMkhondo owazala uDliwa owazala uKhondlwane owazala uMshika owayephinde aziwe ngelikaMaphinda.UMaphinda wazal uMajiya owazala uMyeka owazala uKamangwe.Lolu hlu lungolwendlunkulu yakwaGwala eMaphephetheni. Bayizihlobo ezinkulu nabakwaVilakazi, Nzimande, Binda nezinye izibongo. 
Ngesikhathi seLembe eleqa amanye kwaGwala kwakubusa uMshika kaKhondlwane. Ngaleso sikhathi kwakuthi uma inkosi ikhotheme isidumbu sayo sishiswe.Kwakuthi -isishonile inkosi mhla iphuma ekhaya isiyotshalwa kufike amabutho esizwe ehlome ephelele, evunule ngayo yonke imvunulo yempi. Sekufikwe lapho inkosi yayizotshalwa khona kwakuqala ngokuhlaba inkabi inkosi eyayenza ngawo umkhosi wesizwe sayo ukuze nayo iphelekezele inkosi. Yayifakwa-ke emlilweni wezinkuni inkosi kanye nenkabi, kodwa okubalulekile ukuthi yayingashiswa yodwa, nezinceku zayo nazo zazibanjwa zishiswe kanye nayo. Ngakho-ke kwakufa inqwaba yabantu. INgonyama uShaka -ke eyawuqeda lowo mkhuba wabantu baseMaphephetheni ngoba kwakufa abantu abaningi, bengone lutho. Kuthiwa yakhipha ibutho layo loMbelebele (uMbelebele wawumbandakanya amabutho amaningi afana noFasimba, amaWombe nabanye.Lawo mabutho ayeqaphe umuzi waseMbelebeleni ingakho nawo ayebuye aziwe ngokuthi uMbelebele). Abantu bakwaGwala babethembele kakhulu enqabeni yabo yasoPhisweni.Lenqaba yintaba enxazine ende kakhulu kanti kunzima ukufika ethafeni layo kwazise kunamadwala ashelelayo emaceleni. Phezulu kukithafa elikhulu. Kwakuthi-ke nxa kuqhamuka izitha zizohkasela isizwe sakwaGwala siqoqe zimpahla okwakumbandakanya ukudla sikhuphuke ngeleli siyohlala phezulu ethafeni lasOPhisweni isitha sihlekwe usulu. 
Kwathi -ke uma impi yeLembe ifika izobahlasela bakhuphukela phezulu njengokwejwayelekile. Kuthiwa okaNdaba wayekhiphe umyalelo othi uMbelebele oyobabhidliza abaseMaphephetheni kumnyama kubomvu. Ngempela uMbelebele wacaca intaba ngezandla waze wayofinyelela phezulu,isizwe sakwaGwala sanqotshwa. Nenkosi uMshika kaKhondlwane nayo yasala enkundleni kodwa abantu bayo bagcina bezimbandakanya noZulu. 
Umuntu owawugqamisa kakhulu umlando wabantu bakwaGwala uMathambo Gwala owabe eyimbongi yeSilo uNyangayeziwe. Kuthiwa wayecikoza umfoka Gwala. Umculo owaziwa ngokuthi iRAP Music wasunguleka ngaye uMathambo. Ngeminyaka yama 70 uKevin Donovan(uDJ Afrika Bambatha)  waseMelika wavakashela elakwaZulu, wafike wahlatshwa umxhwele indlela inyosi uMathambo eyabe ihaya ngayo iSilo. Ngenkathi esephindele kwelakubo eMelika waqoqa ezinye izinsizwa kwasungulwa umculo weRap ( Rhythm And Poetry) obuye waziwe ngokuthi iHip Pop Music. Ngakho-ke abantu bakwaGwala noZulu jikelele bayathinteka emlandwini womculo weHip Pop 
Ake ngime lapho nina bakaZiyayinhlonhlonga inkomo ethandwa zibawu‎
Tags:
Umbhali: Bongani Kholo Khumalo